25/02/2025
Viết như là đồng sáng tạo (Lê Tú Anh, Nhà xuất bản Đại học Quốc gia Hà Nội, H., 2024).
Cuốn sách với nhan đề rất gợi mở - Viết như là đồng sáng tạo, là tập hợp các bài viết chọn lọc, chủ yếu trong 05 năm gần đây của PGS.TS Lê Tú Anh, giảng viên cao cấp của Trường Đại học Hồng Đức. Với tôi, chị vừa là đồng nghiệp, vừa là bạn văn, dễ dàng chia sẻ những kết quả nghiên cứu về văn chương, về khoa học giáo dục. Cuốn sách không chỉ là tập hợp các bài viết công bố trong những năm gần đây mà còn chứa đựng trong đó những suy tư, trăn trở và thành quả nghiên cứu nhiều năm của một nhà giáo say mê nghề và say mê văn chương, làm khoa học để phục vụ tốt hơn cho công tác giảng dạy, tiếp cận văn chương nhằm góp phần hình thành phẩm chất và năng lực người học, hướng bạn đọc - trước hết là bạn đọc sinh viên - đến với các giá trị chân, thiện, mỹ.
Cuốn tiểu luận - phê bình gồm hai phần, phần thứ nhất có tiêu đề: Một số vấn đề văn học quá khứ. Trừ hai bài viết về ca dao và một bài về Nguyễn Xuân Ôn thuộc thời kỳ văn học trung đại, các bài còn lại đề cập đến các tác giả, hiện tượng văn học từ đầu thế kỷ XX đến 1945, tập trung vào văn học 30 năm đầu thế kỷ XX – thường được giới nghiên cứu gọi là văn học giai đoạn giao thời. Chị là người am hiểu và đã có một số công trình nghiên cứu chuyên sâu về văn học giai đoạn này như: Tiểu thuyết Việt Nam 1900-1930 (Nhà xuất bản Khoa học Xã hội, 2012), Văn xuôi Việt Nam hiện đại: khảo cứu và suy ngẫm (Nhà xuất bản Đại học Quốc gia Hà Nội, 2018). Các tác giả, tác phẩm tuy đã thuộc về quá khứ, nhưng trong cách nhìn của người viết là một quá khứ chưa xa, vẫn còn rất nhiều phương diện gần gũi với đời sống văn học hôm nay.
Phần thứ hai của cuốn sách có tiêu đề: Một số tác giả, hiện tượng văn học đương đại. Các nhà văn được khảo sát khá đa dạng: có những tên tuổi nổi tiếng thuộc thế hệ 193x, 194x như Nguyễn Xuân Khánh, Chu Lai; có những người thuộc thế hệ 197x đang được dư luận chú ý như Đỗ Bích Thúy, Uông Triều. Có những nhà văn “trung ương” và cũng có những nhà văn gắn bó cuộc đời mình với mảnh đất xứ Thanh như Kiều Vượng, Từ Nguyên Tĩnh, Nguyễn Ngọc Quế... Tác giả còn mở rộng sự chú ý đến một số cây bút của bộ phận “văn học di cư” như Viet Thanh Nguyen, Thuận, Đoàn Minh Phượng. Đây không phải là một sự lựa chọn ngẫu nhiên. Những tác giả văn học lọt vào “trường” nghiên cứu của Lê Tú Anh thường là những hiện tượng, thể loại tiêu biểu, hoặc ở đó chứa đựng những vấn đề mang tính thời sự nóng hổi như giới/bình đẳng giới, sinh thái/môi trường, vết thương/chấn thương, toàn cầu hóa... Điều này không chỉ thể hiện sự quan tâm, gắn bó của người viết với mảng văn học trong nhà trường, mà còn là sự am hiểu sâu sắc đời sống và sự vận động của văn học đương đại.
Cuốn tiểu luận tập hợp các nghiên cứu ra đời trong một thời gian khá dài nhưng vẫn tạo được sự liền mạch, nhất quán trong cách lựa chọn, tiếp cận, giải mã các tác phẩm, tác giả, hiện tượng văn học. Với cách trình bày, cách viết mạch lạc, giàu tính mô phạm, tác giả thường thâm nhập vào thế giới nghệ thuật thông qua hình tượng, cấu trúc, các đặc trưng thể loại, tư duy nghệ thuật, ngôn từ, giọng điệu... và vận dụng một số lý thuyết nghiên cứu văn học hiện đại, từ đó chỉ ra thông điệp ẩn giấu của nhà văn. Mà văn chương - như tác giả từng quan miện trong một bài viết ở cuốn sách này - trước hết là sự sẻ chia, cảm thông và cao hơn là biết nhận ra, ngợi ca những vẻ đẹp của cuộc sống, của con người, góp phần mở rộng nhận thức cho người đọc về những vấn đề của lịch sử dân tộc và nhân loại. Hy vọng cuốn sách sẽ là tài liệu tham khảo bổ ích đối với các em học sinh, sinh viên, các thầy cô giáo và đông đảo bạn đọc.
Vinh, ngày đầu tháng 11 năm 2024
PGS.TS. Đinh Trí Dũng